در این متن، تمامی مراحل انتشار یک مقاله علمی شامل نگارش نامه پوششی و متن مقاله، انتخاب مجله و ارسال اسناد درخواستی، مکاتبه با سردبیر در موقعیت‌های مختلف و فرآیند داوری در مجلات شرح داده شده‌است.
از شروط تکمیل دوره‌های تحصیلات تکمیلی به‌طور موفقیت‌آمیز، انتشار مقاله در مجلات علمی معتبر است. بعلاوه، بهره‌مندی از سابقة پژوهشی قوی از شروط جذب فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در شرکت‌های پژوهش‌محور است. همچنین، تعداد و کیفیت مقالات چاپ‌شده، از معیارهای اصلی سنجش اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها نیز محسوب می‌شود. اکثر محققین به چهار علت مایل به انتشار نتایج تحقیقات خود هستند: تایید و گواهی‌نمودن کیفیت پژوهش انجام‌شده، انتقال و پخش یافته‌های علمی میان همتایان و جامعه (که برای دریافت کمک‌هزینه‌های عمومی ضروری است)، ثبت و حفظ نتایج برای آیندگان و نهایتا تبیین و وضع علایق و اولویت‌های تحقیقاتی.
مجلات علمی انواع مختلفی دارند. برخی از آن‌ها دارای گستره وسیع و برخی دارای گستره محدود هستند. برخی از آن‌ها نیازمند عضویت و برخی دیگر دارای دسترسی آزاد هستند. برای انتخاب مجله مورد نظر به‌منظور انتشار مقاله، پیشنهاد می‌شود آن‌هایی را انتخاب نمایید که به چاپ مقالات با کیفیت و نوین شهرت دارند. با انتخاب این مجلات، احتمال دریافت مقالة شما و ارجاع به آن بالاتر می‌رود. بعلاوه باید بازة زمانی داوری و انتشار مقاله را هم در نظر بگیرید تا در زمان مناسب نتایج در اختیار محققین قرار بگیرد. انتخاب مجله با گستره وسیع یا محدود، به سلیقة شخصی بر می‌گردد. پیشنهاد می‌شود مقالاتی که موضوعات تحقیقاتی مختلفی را در بر می‌گیرند در مجلات با گسترة وسیع و از طرف دیگر مقالاتی که موضوعات خاصی را مورد توجه قرار می‌دهند، در مجلات با گسترة محدود منتشر نمود.
نتایج تحقیق باید بدیع بوده و منجر به توسعه مرزهای علم در آن حوزه پژوهشی بشود. از ثبت پژوهش‌های با بهرة علمی پایین، منسوخ و قدیمی یا مشابه با مقالاتی که قبلا چاپ شده‌اند باید خودداری نمود. توجه به این نکته مهم است که مقالات مروری پراهمیت نیز بسیار ارزشمند و مورد توجه مخاطبان هستند. با این حال حتی در این نوع مقالات نیز صرف بیان نتایج قبلی کافی نیست و خوانندگان به دنبال نظرات خود نویسندگان در تشریح نتایج ضدونقیض قبلی و بیان چالش‌های پیش رو هستند.
1-نامه پوششی: این نامه اولین سندی است که سردبیر پیش از تصمیم‌گیری راجع به وضعیت مقاله ارسالی با آن مواجه می‌شود. از آنجایی که تعداد مقالاتی که مجلات معتبر دریافت می‌نمایند، بیش از تعدادی است که می‌توانند منتشر کنند، معطوف‌نمودن توجه سردبیر به اهمیت موضوع مطرح‌شده در مقاله و نتایج بدست‌آمده بسیار مهم است. نامه پوششی نباید بیش از 1 صفحه باشد.
2- متن مقاله: سال‌های سال محققین تصور می‌کردند که متن یک مقاله علمی باید مملو از کلمات پیچیده و مبهم، کلمات مخفف‌شده و اصطلاحات باشد. این شیوه نگارش حتی امکان درک مطلب توسط خواننده را هم فراهم نمی‌کند، چه برسد به رضایتمندی از بررسی آن. متن مقاله باید گویا و واضح نوشته شود به‌گونه‌ای که تمامی مخاطبان بتوانند آن را درک کنند، نه آنکه یافته‌های علمی تحت پوششی از زبان مبهم پنهان شوند. بخش‌های اصلی متن مقاله عبارتند از:
این ساختار در نظر گرفته شده‌است تا محققین بتوانند داستان پژوهش خود را به خوبی روایت کنند. در ادامه به تشریح این عناوین پرداخته شده‌است
عنوان مقاله، اولین فرصت را در اختیار شما قرار می‌دهد تا توجه خواننده را جلب نموده و او را متقاعد به بررسی مقاله نمایید. عنوان باید کوتاه (مثلا تا 15 کلمه) بوده و عاری از واژگان پرکننده مانند مطالعة...، بررسیِ ...، بیانِ ... و کلماتی از این دست باشد. پیشنهاد می‌شود عنوان مقاله را با طرح یک یافتة کلیدی یا یک سوال بیان نمایید و واژگان کلیدی جستجوی مقالات را در آن در نظر بگیرید. بلافاصله پس از عنوان، فهرست نویسندگان قرار می‌گیرد. قرار دادن نام افرادی که در انجام پژوهش نقش نداشته‌اند یا حذف نام افرادی که بخش از فعالیت را بر عهده داشته‌اند امری غیر اخلاقی محسوب می‌شود. در برخی مجلات علمی نقش هر یک از اعضای گروه نویسندگان در پیشبرد تحقیق نیز درخواست می‌شود. سپس چکیده باید وارد شود. اطمینان حاصل کنید که زمان کافی برای نگارش یک چکیدة فوق‌العاده اختصاص می‌دهید؛ چرا که اکثر مجلات چکیده را به صورت رایگان در اختیار عموم قرار می‌دهند و یک چکیدة قوی می‌تواند منجر به دریافت یا خرید مقالة شما بشود. در ضمن سردبیر نیز با بررسی چکیده تصمیم می‌گیرد که مقاله ارزش انتشار را دارد یا خیر. در نگارش یک چکیده باید از موارد روبرو خودداری نمایید: نوشتن متنی طولانی‌تر از حد اعلام‌شده (حدود 200 تا 300 کلمه)، استفاده از واژگان مخفف‌شده، ارجاع به مقالات و بیان نکات و روش‌های رایج و معمول. از سوی دیگر، موارد روبرو را در چکیده وارد نمایید: تاکید بر نتایج اختصاصی مقاله، نتیجه‌گیری حاصل‌شده و کاربرد پژوهش انجام‌شده. یک چکیدة مطلوب باید بتواند توجه خواننده را جلب نموده و او را ترغیب به مطالعة کامل مقاله نماید.
در بخش مقدمه، باید خلأهای تحقیقاتی موجود بیان گردیده و نسبت تحقیق انجام‌شده با مطالعات پیشین توضیح داده شود. سپس در بخش آزمایش‌ها، باید تمامی جزئیات آزمایش‌ها بیان شود به‌گونه‌ای که امکان انجام مجدد آزمایش و بدست‌آوردن همان نتایج وجود داشته باشد. در بخش مدلسازی، مدل‌های ریاضیاتی و راه‌حل‌های پیشنهادی برای رسیدن به نتایج باید ارائه شود. بخش نتایج و بررسی مهم‌ترین عنوان است چرا که تعیین می‌نماید یافته‌های آزمایشگاهی یا نظری شما تا چه حد بدیع و اختصاصی است. سپس در بخش نتیجه‌گیری، مهم‌ترین نتایج بدست‌آمده مورد تاکید قرار می‌گیرد و پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده مطرح می‌شود. در بخش بعد، منابع و مآخذ قرار دارد. اکثر نویسندگان از نگارش این بخش متنفر هستند! با این حال مهم است که منابع با قالب مشخص‌شده برای مجله تطبیق کامل داشته باشد. در غیر اینصورت چندین مرتبه مکاتبه برای اصلاح آن‌ها لازم خواهد بود. در نهایت آن دسته از داده‌های تحلیل‌شده، تحلیل‌های آماری گسترده، جداول و گراف‌های آزمایش‌های جانبی و شبیه‌سازی‌های کامپیوتری که امکان گنجایش در متن اصلی را ندارند، قرار داده می‌شوند.
چگونه نویسنده بهتری بشویم؟
در ادامه راهکارهایی برای تبدیل‌شدن به یک نویسنده بهتر آورده شده‌است.
3- تصاویر و جداول: هر تصویر می‌تواند گویای هزاران واژه باشد. با خلاصه‌سازی نتایج در قالب یک عکس، توجه خواننده جلب می‌شود و انگیزه پیدا می‌کند تا ادامة مقاله را بخواند. بعلاوه، زیرنویس تصاویر نیز مهم است و باید اطلاعات کافی را ارائه نماید تا بتوان بدون مراجعه به متن اصلی، شکل را درک کرد. جداول دومین روش مطلوب برای خلاصه‌سازی نتایج هستند که نگارش بالانویس مناسب برای آن‌ها نیز مهم است.
4- داوران پیشنهادی برای ارجاع یا عدم ارجاع: از نویسندگان مقاله درخواست می‌شود تا فهرستی از داوران پیشنهادی برای بررسی مقاله را ارسال نمایند. شایان ذکر است که این فهرست نباید شامل همکاران فعلی یا قبلی گروه نویسندگان مقاله باشد. معمولا یک یا دو داور از فهرست پیشنهادی انتخاب می‌شود. بعلاوه فهرستی از داورانی که تصور می‌کنید قضاوتشان به‌علت داشتن علایق تحقیقاتی یکسان یا هر دلیل دیگری منطقی نیست نیز از شما دریافت می‌شود. سردبیر با احترام به درخواست شما، مقاله را به آن داوران ارجاع نخواهد داد.
با ثبت مقاله، فرآیند داوری آغاز می‌شود. ابتدا یکی از اعضای تیم داوری مقاله را از نظر کاربرد قواعد زبان انگلیسی، رعایت قالب یکپارچه مجله و کیفیت تصاویر بررسی می‌نماید. همچنین از نرم‌افزار iThenticate برای بررسی سرقت ادبی استفاده می‌شود. در صورت وجود هرگونه مشکل، مقاله برای رفع نواقص برگشت داده می‌شود. در صورت تایید، مقاله برای سردبیر ارسال می‌شود. سردبیر در گام اول نوآوری و تناسب موضوعی مقاله را بررسی می‌نماید. این بررسی با مطالعه نامه پوششی، چکیده، مقدمه و نتیجه‌گیری انجام می‌شود. در این مرحله، مقاله با توجه به تطبیق با گستره مجله، رد یا تایید اولیه می‌گردد. در صورت تایید سردبیر، مقاله به دبیر ارجاع داده می‌شود و دبیر مقاله را به داوران مورد نظر ارجاع خواهد داد.
آنچه داوران بررسی می‌نمایند به شرح روبرو است: آیا نتایج بدیع و مرتبط هستند؟ آیا نویسندگان در روش تحلیل یا تفسیر نتایج خطایی داشته‌اند؟ آیا نتایج با آزمایش‌ها و شبیه‌سازی‌ها همخوانی دارند؟ آیا جزئیات کافی از آزمایش‌ها یا شبیه‌سازی‌ها آورده شده‌است تا امکان اجرای مجدد آن‌ها باشد؟
آنچه باعث ردشدن یک مقاله می‌شود به شرح روبرو است: مقاله فاقد یافته‌های بدیع یا مرتبط است، دارای خطا در تحلیل یا تفسیر نتایج است، به علت جملات مبهم، اشتباه‌های گرامری، فقدان داده، توضیح ناکافی روش یا هر دلیل دیگری غیر قابل فهم است، تصاویر، جداول و متن بدون جزئیات و توجه کافی آماده شده‌اند و ... .
در انتهای فرآیند داوری ممکن است نتیجه ناامیدکننده عدم پذیرش مقاله یا نتیجه شگفت‌آور پذیرش بدون نیاز به اصلاح را دریافت نمایید. در غیر اینصورت باید با اعمال اصلاحات مورد نظر، مقاله اصلاح و مجدد ارسال شود. ضمن اعمال تغییرات یاید در قالب یک نامه به تمامی سوالات مطرح‌شده توسط داوران پاسخ داده و بیان نمایید که چه تغییراتی متناسب هر نقطه‌نظر اعمال نموده‌اید. لزوما نباید با تمامی نقطه نظرات داوران موافقت نمایید؛ می‌توان با برخی از پیشنهادها موافقت و با برخی دیگر مخالفت نمود. در صورتی که پاسخ‌های ارسالی و مقاله اصلاح‌شده مطلوب باشند، نامه پذیرش مقاله برای شما از دفتر سردبیر ارسال می‌گردد. پس از چند هفته، نسخه نهایی مقاله برایتان ارسال می‌شود تا پیش از انتشار آن را بررسی نمایید. معادلات، تصاویر و جداول را کنترل نمایید. ممکن است برخی جملات از نظر رعایت گرامر اصلاح شده باشند. در این شرایط اطمینان حاصل نمایید که معنا تغییری پیدا نکرده باشد.
در صورت ردشدن مقاله، ناامید نشوید. این اتفاق می‌تواند برای هر کسی پیش بیاید. پیشنهاد می‌شود از نقطه‌نظرات داوران استفاده نموده و مقالة بهتری بنویسید و کیفیت کار پژوهشی‌تان را ارتفاء بدهید. بعلاوه توصیه می‌شود درخواستی برای تجدید نظر در عدم پذیرش مقاله ارسال ننمایید؛ در نظر گرفتن نظرات داوران، اصلاح مقاله و ارسال آن برای یک مجلة مشابه می‌تواند موثر‌تر باشد.
1- ساخت داده غیر واقعی، دستکاری داده‌ها یا گراف‌های خروجی
2- ثبت همزمان یک مقاله در دو یا چند مجله علمی
3- حذف نام افرادی که در روند تحقیق فعالیت داشته‌اند از گروه نویسندگان یا اضافه‌نمودن نام افرادی که در روند مقاله مشارکتی نداشته‌اند. در این شرایط معمولا افراد عدم رضایت خود را به دفتر مجله عمی اعلام نموده و شکایت می‌نمایند.
4- سرقت ادبی که عبارتست از اخذ کار علمی دیگران و معرفی آن به‌عنوان تحقیق انجام‌شده توسط خود.
5- سرقت ادبی از پژوهش‌های خود که عبارتست از دریافت اعتبار مجدد برای تحقیقی که قبلا انجام شده‌است و شامل موارد روبروست:
گردآورنده: محمد صالح انتظاری
